ایران با تثبیت جایگاه خود بهعنوان یکی از سه کشور برتر جهان در صنعت رادیودارو، گامهای مهمی در توسعه فناوریهای پزشکی هستهای برداشته است. آمارها نشان میدهد تعداد دستگاههای تصویربرداری هستهای در کشور طی سالهای اخیر رشد قابل توجهی داشته و اکنون در ۳۱ استان مورد استفاده قرار میگیرد.
رادیوداروها؛ تحول در تشخیص و درمان سرطان
رادیوداروها ترکیباتی حاوی رادیونوکلئیدها هستند که با انتشار پرتوهای آلفا، بتا و گاما، امکان تشخیص دقیق بیماریهایی مانند سرطان، اختلالات قلبی و مشکلات غدد درونریز را فراهم میکنند. این فناوری علاوه بر تشخیص، در درمان هدفمند سلولهای سرطانی نیز نقش دارد و موجب کاهش آسیب به بافتهای سالم میشود.
- پزشکی شخصیسازیشده: رادیوداروها به پزشکان کمک میکنند تا درمانها را متناسب با شرایط هر بیمار انتخاب کنند و عوارض جانبی کاهش یابد.
- توسعه داروهای نوین: این فناوری در ارزیابی اثربخشی داروها نقش کلیدی دارد و روند تحقیق و توسعه داروهای جدید را تسریع میکند.
پیشرفتهای ایران در تولید رادیودارو
ایران تاکنون موفق به تولید بیش از ۷۰ نوع رادیودارو شده و نیاز بیش از ۶۵۰۰ مرکز پزشکی هستهای کشور را تأمین میکند. همچنین صادرات به ۱۵ کشور، درآمدی معادل ۷۰ میلیون دلار در سال ۱۴۰۴ برای کشور به همراه داشته است. تولید نخستین دوز رادیوداروی FDG در یکی از بیمارستانهای تهران نیز گامی مهم در مسیر خودکفایی به شمار میرود.
افزایش اسکنرهای پزشکی هستهای در کشور
طبق آمار موجود، تعداد دستگاههای SPECT در ایران به حدود ۲۱۶ دستگاه در ۳۱ استان رسیده است. همچنین ۱۰ دستگاه PET Scan در مراکز درمانی فعال هستند. هرچند این ارقام هنوز پایینتر از میانگین جهانی است، اما ایران در گزارش آژانس بینالمللی انرژی اتمی در دسته کشورهای با درآمد بالاتر از متوسط قرار گرفته است.
جایگاه جهانی و بازار رادیوداروها
بازار جهانی رادیوداروها در سال ۲۰۲۴ بین ۶.۷ تا ۱۱.۸ میلیارد دلار برآورد شده و پیشبینی میشود تا سال ۲۰۳۴ به بیش از ۲۵ میلیارد دلار برسد. این رشد نشاندهنده اهمیت روزافزون فناوریهای پزشکی هستهای در تشخیص و درمان بیماریهای پیچیده است.
چالشها و اولویتهای ایران در پزشکی هستهای
با وجود پیشرفتها، ایران همچنان با چالشهایی روبهروست:
- وابستگی به واردات رادیوایزوتوپهای حیاتی مانند مولیبدن-۹۹m و لوتسیوم-۱۷۷
- تعداد محدود اسکنرهای PET و SPECT نسبت به استانداردهای جهانی
- نیاز به توسعه زیرساختهای تولید داخلی و افزایش ظرفیت مراکز تخصصی
جمعبندی
ایران با جهش در تولید رادیودارو و افزایش اسکنرهای پزشکی هستهای، توانسته جایگاه خود را در عرصه جهانی تثبیت کند. با این حال، برای دستیابی به جایگاه برتر در پزشکی هستهای، توسعه زیرساختهای داخلی، افزایش تولید رادیوایزوتوپها و گسترش تجهیزات تصویربرداری از اولویتهای حیاتی کشور محسوب میشود.
ماهان زند
من فارغالتحصیل رشته مهندسی کامپیوتر هستم و از دوران نوجوانی به دنیای فناوری علاقهمند بودم. فعالیت حرفهای خودم را از سال ۱۳۹۷ با نوشتن مقالههای نقد و بررسی گجتهای هوشمند در یک وبلاگ شخصی آغاز کردم. پس از کسب تجربه، به عنوان نویسنده و تحلیلگر در نشریات مختلف فعالیت کردم و در حال حاضر، به عنوان دبیر بخش فناوریهای نو در یک مجله معتبر تکنولوژی مشغول به کار هستم. تلاش من این است که آخرین اخبار و پیشرفتهای دنیای فناوری را به زبانی ساده و کاربردی برای مخاطبان ارائه دهم.
