شرکت متا بدون جلب توجه رسانه‌ای، به‌تدریج قابلیت‌های جدیدی را به پیام‌رسان واتس‌اپ اضافه کرده تا آن را به یک «ابر اپلیکیشن» قدرتمند تبدیل کند؛ رویکردی که مشابه آن سال‌هاست در آسیا با موفقیت پیاده شده اما در بازارهای غربی هنوز جایگاه مشخصی پیدا نکرده است.
در آسیا، اپلیکیشن‌هایی مانند WeChat در چین، Grab در سنگاپور، Gojek در اندونزی و Paytm در هند، طیفی از خدمات را در یک محیط یکپارچه ارائه می‌دهند؛ شامل پیام‌رسانی، پرداخت، خرید آنلاین، تاکسی اینترنتی، سفارش غذا، خدمات دولتی و اجتماعی. با این حال، اغلب کارشناسان معتقدند شرایط فنی و مقررات غربی اجازه ارائه چنین بسته جامعی را نمی‌دهد.
طراحی مدولار به‌جای تقلید مستقیم
«پال آرمسترانگ» بنیان‌گذار شرکت مشاوره فناوری TBD در گفت‌و‌گویی با روزنامه City A.M. لندن معتقد است: متا به‌جای کپی کامل مدل WeChat، در حال ساخت نسخه‌ای مدولار و سبک از آن است؛ ترکیبی منعطف که قابلیت‌های متنوع را با توجه به موقعیت و نیاز کاربر فعال می‌کند، بدون اینکه فضاسازی اضافی یا اصطکاک در تجربه استفاده ایجاد شود.
به گفته او، نتیجه این استراتژی نه تقلید غربی از WeChat، بلکه یک سیستم هوشمند، تراکنشی، چسبنده و مبتنی بر عوامل هوش مصنوعی است که به‌تدریج وابستگی کاربران را افزایش می‌دهد.
موانع رشد ابر اپلیکیشن‌ها در غرب
«راس روبین» تحلیل‌گر ارشد شرکت Reticle Research می‌گوید: یکی از چالش‌های جدی در راه توسعه ابر اپلیکیشن‌ها در آمریکا، محدودیت ناشی از سلطه دو فروشگاه بزرگ اپلیکیشن (گوگل و اپل) است که خود در حوزه‌های مختلف، محصولاتی مشابه دارند. این باعث دشوار شدن رقابت و جا انداختن اپلیکیشنی چندمنظوره می‌شود.
در همین زمینه، «مالک احمد خان» تحلیل‌گر مؤسسه Morningstar نیز اشاره می‌کند: اگر ابر اپلیکیشنی بخواهد خدمات تاکسی اینترنتی ارائه دهد، باید یا با شرکت‌هایی مثل Uber رقابت کند یا با آن‌ها وارد همکاری شود؛ موضوعی که پیچیدگی زیادی به فرآیند اضافه می‌کند و نیازمند توافق‌های تجاری سخت است.
از سوی دیگر، «آدام لندیس» رئیس رشد شرکت Branch اظهار داشته که محدودیت‌های شدید اپ‌استور اپل درباره پرداخت‌های درون‌برنامه‌ای، توزیع اپلیکیشن‌های جانبی و بسته‌بودن اکوسیستم، مانعی جدی برای پیاده‌سازی مدل ابر اپ‌ها در غرب بوده است. با این حال، کاهش کنترل اپل ممکن است در آینده دریچه‌ای جدید برای توسعه این نوع اپلیکیشن‌ها بگشاید.
نقش هوش مصنوعی و آینده پلتفرم‌های دیجیتال
لندیس همچنین خاطرنشان می‌کند که هوش مصنوعی به‌عنوان موتور محرک تجارت دیجیتال جدید، می‌تواند با ایجاد اکوسیستم تجاری مستقل، رفتار کاربران و تمایل آن‌ها به خرید را تحلیل کرده و نسل بعدی تجربه دیجیتال را شکل دهد. او اضافه می‌کند: پلتفرم‌هایی مانند OpenAI نیز می‌توانند در پس‌زمینه به ابر اپ‌هایی تبدیل شوند که با تصمیم‌گیری‌های خودکار و پردازش چندسرویسه، نیازهای کاربران را مدیریت می‌کنند.
نگرانی‌ها از حفظ حریم خصوصی
با وجود جذابیت‌های این مدل، نگرانی‌ها درباره حفاظت از داده‌ها و حریم شخصی همچنان پابرجاست. «مالک خان» هشدار می‌دهد: اگر متا خدمات مختلف را در یک اپلیکیشن ترکیب کند، ممکن است با مقاومت کاربران روبه‌رو شود. برخی ممکن است نخواهند متا از مکان، خریدها یا تعاملات آن‌ها آگاهی داشته باشد.
«جنیفر گولبک» استاد دانشگاه مریلند نیز تأکید دارد که موفقیت این مدل به سطح اعتماد کاربران بستگی دارد؛ اینکه آیا مردم حاضرند اطلاعات حساس بانکی خود را در اختیار یک شرکت واحد بگذارند؟ آیا احتمال خطا یا کلاهبرداری وجود دارد؟
او معتقد است اپلیکیشن‌هایی که قصد دارند جایگزین روش‌های پرداخت موبایلی شوند، باید پیشنهادهایی جذاب‌تر یا تجربه‌ای راحت‌تر ارائه دهند. واتس‌اپ تلاش کرد سرویس پرداخت خود را در هند راه‌اندازی کند اما حتی با رفع موانع قانونی، موفقیت چشمگیری در برابر رقبایی مانند Google Pay کسب نکرد.
تفاوت تقاضا در بازارهای در حال توسعه و پیشرفته
«کریس سورنسن» مدیرعامل شرکت PhoneBurner می‌گوید: ممکن است در بازارهایی مانند هند یا نیجریه که محدودیت‌های پهنای باند و حافظه گوشی جدی‌تر است، تقاضا برای ابر اپلیکیشنی مانند واتس‌اپ بیشتر باشد. اما در کشورهای غربی، کاربران نسبت به تمرکز بیش‌از‌حد خدمات در یک شرکت، محتاط‌تر هستند.
«دیوید بدر» رئیس مؤسسه علوم داده دانشگاه فناوری نیوجرسی نیز معتقد است: در بازارهای نوظهور، ابر اپ‌ها مشکلات زیرساختی را حل می‌کنند؛ از جمله پراکندگی سیستم‌های پرداخت، محدودیت دسترسی به اینترنت و تنوع ارائه‌دهندگان خدمات. اما در بازارهای بالغ، چنین مزیتی چندان محسوس نیست.
او در پایان می‌گوید: از منظر فنی، متا مسیر مشخصی را برای تبدیل واتس‌اپ به یک ابر اپ در پیش گرفته است. استفاده از مدل‌های هوش مصنوعی Llama و ترکیب تدریجی خدمات تجاری و مالی با گفت‌وگوهای روزمره در واتس‌اپ، نشان می‌دهد هدف نهایی این شرکت دستیابی به داده‌های یکپارچه رفتاری کاربران و تقویت سیستم‌های تبلیغاتی، تحلیل پیش‌بینی و توسعه هوش مصنوعی در سطحی بی‌سابقه است.
